« Ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΚΑΙ Ο ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ, ΝΙΚΟΛΑΕ ΣΤΑΪΝΧΑΡΤ »

     «Λογικό είναι να πει κανείς ότι ο θάνατος του Σωκράτη φέρει τη σφραγίδα της αταξίας, του αίματος, της λύσσας και της προδοσίας. Όμως ο θάνατος του Σωκράτη δεν θα μπορούσε να είναι πιο ήρεμος και αξιοπρεπής. Του Χριστού ο θάνατος, αντίθετα, φέρει ολόκληρη τη σφραγίδα της τραγωδίας, της αηδίας και της φρικαλεότητας. Ο Σωκράτης πεθαίνει ήρεμος, περιστοιχισμένος από μαθητές πιστούς και προσεκτικούς, που ρουφούν τα λόγια του, την ώρα που ο ίδιος –ατάραχος και λαμπερός– πίνει το ανώδυνο δηλητήριο που του προσφέρει ο δεσμοφύλακας. Εγκαταλελειμμένος και προδομένος από τους δικούς του, ο Χριστός σφαδάζει πάνω στο σταυρό, διψασμένος και χλευασμένος. Ο Σωκράτης πεθαίνει σαν κύριος, ο Χριστός σαν παλιάνθρωπος ανάμεσα σε δύο ληστές. Ο Σωκράτης ευχαριστεί τους Θεούς γιατί γλιτώνει από τα βάσανα του υλικού αυτού κόσμου, ο Χριστός αναφωνεί: “Θεέ μου, γιατί με εγκατέλειψες;”

     Η διαφορά είναι καταφανέστατη ανάμεσα στους δύο θανάτους και ακριβώς του Χριστού μοιάζει κατώτερος, ενοχλεί. Στην πραγματικότητα όμως είναι ανείπωτα πιο ανθρώπινος. Του Σωκράτη ο θάνατος σ’ όλο του το μεγαλείο μοιάζει λογοτεχνικός και κυρίως εξωπραγματικός. Ο Σωκράτης μεταβαίνει από την ανθρώπινη κατάσταση στη θεϊκή. Ο Χριστός, απαλλαγμένος από αμαρτίες, κατεβαίνει στα πιο χαμηλά στρώματα της ανθρώπινης ύπαρξης.

     Ο Ντοστογιέφσκυ σχεδίαζε να γράψει μέχρι το 1882 έναν επίλογο για τους Αδελφούς Καραμαζώφ κι αμέσως μετά για τη ζωή του Χριστού. 

     Πιθανόν ο Θεός δεν θέλησε να υπάρξει και πέμπτο ευαγγέλιο».

(«Το Ημερολόγιο της Ευτυχίας», εκδόσεις Μαΐστρος, Αθήνα 2007 (2), σελίδα 76)